Czy planowanie podatkowe jest jeszcze możliwe?

Tempo i rozmiary zmian, które zaszły w przepisach krajowych w ostatnich latach skłaniają prawników, doradców podatkowych oraz przede wszystkim samych podatników do zadania sobie pytania, czy planowanie podatkowe jest jeszcze możliwe.

Kancelaria Osiński i Georgiades od ponad 10 lat obsługuje klientów w zakresie efektywnego i bezpiecznego zaplanowania konsekwencji podatkowych realizowanych przez nich inwestycji i projektów biznesowych.  Przez ten czas otoczenie podatkowe zmieniło się radykalnie nie tylko w Polsce, ale i na świecie. Rozwiązania prawne, które proponowaliśmy naszym klientom w 2008 roku i te, które możemy zaproponować obecnie, są od siebie diametralnie różne, co obrazuje jak gwałtownie zmienia się środowisko prawne wokół nas oraz jak istotne jest bieżące dostosowywanie swojego biznesplanu do tych nowych okoliczności.

W tym krótkim stosunkowo okresie nastąpiły znaczące zmiany w przepisach krajowych będące jednak efektem pewnego szerszego trendu wśród krajów skupionych w OECD oraz stowarzyszonych z nimi, mającego przeciwdziałać zjawisku agresywnej optymalizacji podatkowej, czyli innymi słowy zjawisku wykorzystywania różnić pomiędzy systemami podatkowymi poszczególnych krajów w celu minimalizowania obciążeń podatkowych.

Zmiany

W Polsce, wśród wielu zmian dokonanym w tym zakresie należy wymienić te najważniejsze:

•  zmiany w Umowach o unikaniu podwójnego opodatkowania z licznymi krajami oferującymi atrakcyjne opodatkowanie takimi jak Cypr, Luxemburg, Zjednoczone Emiraty Arabskie, Słowacja (w sumie, w okresie kilku lat zmieniono kilkadziesiąt umów),
• wprowadzenie przepisów o kontrolowanych spółkach zagranicznych (CFC, Controlled Foreign Companies),
• wprowadzenie klauzuli obejścia prawa podatkowego,
• prowadzenie małej klauzuli obejścia prawa podatkowego do przepisów o zwolnieniu z podatku dywidend pomiędzy spółkami zależnymi,
• wprowadzenie automatycznej wymiany danych podatkowych (CRS, Common Reporting Standards),
• liczne zmiany przepisów w ustawach podatkowych nakierowane na wyeliminowanie przepisów ułatwiających czy umożliwiających optymalizację podatkową.

Co więcej, Komisja Europejska pracuje nad projektem przepisów nakazujących doradcom podatkowym oraz prawnikom raportowanie o doradzaniu swoim klientom o tzw. agresywnych schematach optymalizacji podatkowej. Trwają także prace nad wspólną listą rajów podatkowych w ramach krajów należących do UE.

Do tych zmian przepisów oraz nowych regulacji dotyczących stricte prawa podatkowego, dodać należy zmiany w przepisach w zakresie przeciwdziałania praniu brudnych pieniędzy, które znacząco ograniczają prywatność i anonimowość w obrocie gospodarczym. Zmiany te sprawiają, że pojęcie tajemnicy bankowej oraz poufności znacząco zostało ograniczone. W obecnym środowisku prawnym – krajowym jak i międzynarodowym – nie ma obecnie możliwości prawnych skutecznego ukrycia swojej tożsamości przed organami administracji publicznej.

To wszystko sprawiło, że planowanie podatkowe w dotychczasowym wymiarze straciło swoje znaczenie. Zjawisko to należy jednak ocenić zdecydowanie pozytywnie, gdyż wiele z transakcji dokonywanych „złotych latach” optymalizacji podatkowej faktycznie prowadziło to tworzenia struktur prawnych i podatkowych pozbawionych jakiegokolwiek sensu gospodarczego, poza korzyściami podatkowymi.

Co zatem można?

Biorąc pod uwagę wszystkie te zmiany, pojawia się zatem pytanie, jakie czynności nakierowane na polepszenie swojej sytuacji podatkowej, możemy jako podatnicy podejmować (i czy w ogóle jest to nadal możliwe)?

Odpowiedź na ostatnie z pytań jest jednoznacznie twierdząca. Możliwe jest podejmowanie działań nakierowanych na polepszenie swojej sytuacji podatkowej tj. na to aby w ramach dostępnych przez system prawny, legalnych możliwości płacić możliwie niskie podatki. Stanowisko to podkreślił zresztą Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 11 maja 2004 roku (sygn. akt K 4/03), w którym uznał wprowadzoną wtedy do systemu prawa klauzule przeciwdziałania obejściu prawa podatkowego, za sprzeczną z Konstytucją. Trybunał uznał wówczas, że brak jest w systemie prawnym normy prawnej, która za niedozwolone uznawałaby zachowanie podatnika zmierzające do obniżenia (uniknięcia) opodatkowania oraz, że nie ma żadnych podstaw do przyjmowania zasady, w myśl której podatnik winien zawsze regulować swoje stosunki cywilnoprawne w sposób najbardziej korzystny z punktu widzenia interesów fiskalnych państwa.

Oczywiście, podkreślić należy (na co wskazał także Trybunał Konstytucyjny), że koniecznym warunkiem działań zmierzających do optymalizacji podatkowej jest to, że muszą one być legalne. Ponadto TK, co do zasady nie negował prawa administracji państwowej do wprowadzenia takiej klauzuli do porządku prawnego, ale wskazał że musi ona być precyzyjnie sformułowana w zgodzie z zasadami wynikającymi z Konstytucji.

W świetle tych ww. rozważań trybunału Konstytucyjnego oraz orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w Luksemburgu a także biorąc pod uwagę konstrukcję i cele nowo wprowadzonej do polskiego systemu prawnego klauzuli obejścia prawa podatkowego, można przyjąć, że w dalszym ciągu aktualna jest teza, że obywatele mają prawo planować rozwiązania jak najkorzystniejsze dla nich pod względem obciążeń podatkowych,  ale nie mogą czynić tego w oderwaniu od realnych procesów gospodarczych tzn. działania te muszą mieć jakieś uzasadnienie biznesowe poza jedynie (czy też przeważająco) korzyściami podatkowymi.

Z wspominanego orzeczenia jednoznacznie wynika, że dozwolone jest kształtowanie swojej sytuacji jak najkorzystniej podatkowo w ramach istniejących rozwiązań prawnych, aczkolwiek ocena każdego przypadku będzie odbywać się z uwzględnieniem indywidualnych okoliczności, relacji celu do podjętych działań. Niewątpliwe jest jedno: sztuczne (puste gospodarczo) struktury tj. rozwiązania prawne, nie maja szans na obronę.

Dla zobrazowania tezy, że to nie samo nastawienie na korzyści podatkowe jest zabronione, ale jedynie takie, za którym nie idzie konkretny, adekwatny cel gospodarczy i ekonomiczny, warto w tym miejscu zwrócić jeszcze uwagę na fakt, że rządy wielu krajów zachęcają obywateli do sięgania po korzyści podatkowe wtedy, gdy można w ten sposób zrealizować pewien interes społeczny.  Stosują wtedy specjalne zachęty takie jak np. utworzenie specjalnych stref ekonomicznych (zwolnienie z podatku dochodowego), oszczędzanie w ramach Pracowniczych programów kapitałowych czy ulgi podatkowe dot. inwestycji w innowacyjne przedsięwzięcia. Jest to nic innego jak właśnie forma dozwolonego, popieranego przez rząd planowania podatkowego, mającego zachętami podatkowymi skłonić podatników/obywateli do podejmowania działań, które rząd uznaje za korzystne dla rozwoju społecznego.

Co to oznacza dla podatników

Biorąc pod uwagę powyższe, wysnuć można  następujące wnioski:

•  przede wszystkim, planowanie podatkowe tzn. analiza i modelowanie swoich planów gospodarczych z punktu widzenia opodatkowania, a w efekcie wybór najbardziej korzystnej formy opodatkowania dla zamierzonej działalności, jest jak najbardziej dopuszczalne i możliwe, jednak nie może odbywać się w oderwaniu od realnych zdarzeń gospodarczych;
• przez realne zdarzenia gospodarcze należy rozumieć to, że w miejscu gdzie planujemy założyć spółkę czy fundusz musimy umieć wskazać realną działalność gospodarczą, konkretne uzasadnienie ekonomiczne danej czynności,   z czym wiążą się takie techniczne aspekty jak posiadanie rzeczywistego biura czy podejmowanie czynności zarządczych (np. podejmowanie istotnych decyzji dla spółki) w miejscu, w którym znajduje się siedziba spółki;
• należy zaakceptować, że zachodzące zmiany w zakresie nowych przepisów oraz globalizacji nowoczesnej gospodarki są równoległe i powiązane ze zmianami jakie zachodzą w stylu życia i stylu prowadzenia biznesu zarówno w Polsce jak i na całym świecie, a także dopasować swoje decyzje biznesowe/prywatne do tych zmian.

W pewnym uproszczeniu mówiąc, nasi klienci, którzy 10-20 lat temu zastanawiali się jak rozpocząć biznes w kraju i zmaksymalizować zysk, aby posiadać jak najwięcej kapitału na jego rozwój, teraz posiadają rozwinięty międzynarodowy biznes, spędzają znaczną cześć czasu poza granicami kraju i posiadają nieruchomości wakacyjne w Hiszpanii, Grecji lub na Cyprze. Poza tym, po latach pracy zawodowej zmienia się już perspektywa na życie i niezwykle często klienci, posiadający już dorosłe dzieci, zaczynają mniej martwic się o wysokość czy szybkość zwrotu inwestycji, a bardziej o spokojną emeryturę w bezpiecznym miejscu z dużą ilością słońca, zabezpieczenie zgromadzonego majątku i oraz kwestie spadkowe.

Wizja założenia spółki z siedzibą w Szwajcarii, na Cyprze lub w Hiszpanii czy zakupu nieruchomości w tych krajach jeszcze 10-20 lat temu jawiła się raczej egzotycznie. Obecnie zaś działania takie stają się dość standardowe. Podobnie, konieczność odbycia podróży służbowej za granicę kilka razy do roku przed  laty wydawała się znaczącym utrudnianiem, podczas gdy teraz w wielu przypadkach nasi klienci spędzają znaczą cześć swojego czasu poza krajem pracując, poszukując kontrahentów, czy po prostu korzystając w celach urlopowych z otwarcia granic i globalizacji.

W rezultacie, dopasowanie swoich celów biznesowych oraz celów osobistych do aktualnych zmian, które zachodzą w w światowej oraz europejskiej gospodarce i jej otoczeniu prawnym, jest receptą na to jak odnaleźć się wśród tych nowych zasad i korzystać w dalszym ciągu z korzyści prawnych i podatkowych oferowanych przez poszczególne kraje.

Nasz zespół prawników specjalizujący się w międzynarodowymi prawie spółek oraz doradztwie podatkowym z przyjemnością odpowie na państwa pytania w tym zakresie.

Zapraszamy do kontaktu: pawel.osinskI@oglegal.pl

Zespół Kancelarii Prawnej Osiński i Georgiades