Obligacje w Polsce – wymagania prawne i procedura emisji

Obligacje to papiery wartościowe emitowane w serii, w których emitent stwierdza, że jest dłużnikiem obligatariusza i zobowiązuje się wobec niego do spełnienia określonego świadczenia.

Czym są obligacje?

W przeciwieństwie do akcji, obligacje nie dają posiadaczowi żadnych uprawnień względem emitenta typu współwłasność, dywidenda czy też uczestnictwo w walnych zgromadzeniach. Emisja obligacji polega na przekazaniu kapitału spółce przez inwestorów (obligatariuszy).

Obecnie w Polsce obligacje stały się bardzo popularnym sposobem uzyskiwania dodatkowego finansowania na działalność podmiotów gospodarczych oraz konkretne projekty inwestycyjne.

Kto może być emitentem?

W Polsce zasady emisji obligacji określa ustawa z dnia 15 stycznia 2015 r. Podmiotami uprawnionymi są przede wszystkim osoby prawne (w takim wypadku mówimy o obligacjach korporacyjnych), jak również jednostki samorządu terytorialnego tj. gminy, powiaty i województwa. Obligacje wyemitowane przez takie podmioty nazywa się potocznie „komunalnymi”.

Poza tym uprawnienie do emisji obligacji posiadają osoby prawne upoważnione do emisji obligacji na podstawie odrębnych ustaw, spółki komandytowo-akcyjne, spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe, Krajowa Spółdzielcza Kasa Oszczędnościowo-Kredytowa oraz wyszczególnione w ustawie instytucje finansowe.

Rodzaje obligacji

Wśród rodzaju obligacji najczęściej w obrocie spotykamy się z obligacjami imiennymi lub na okaziciela, przy czym te drugi mogą posiadać zarówno formę dokumentu jak i być zdematerializowane.

W przypadku obligacji zdematerializowanych konieczne jest utworzenie ewidencji, którą mogą prowadzić tylko określone w ustawie podmioty (najczęściej są to firmy inwestycyjne). Dla emitenta jest to dodatkowy koszt, z drugiej jednak strony prowadzenie ewidencji przez profesjonalny podmiot pozwala na sprawniejsze zarządzanie wyemitowanymi obligacjami, zwłaszcza przy większej liczbie inwestorów.

Rzadziej spotykanym rodzajem obligacji są obligacje zamienne (dotyczą zamiany obligacji na akcje). Ich emisja wymaga większego planowania i uwzględnienia również zasad korporacyjnych panujących w spółce akcyjnej. Swoistą odmianą tego rodzaju obligacji są obligacje z prawem pierwszeństwa.

Warto również zwrócić uwagę na obligacje wieczyste (emitowane na czas nieoznaczony) oraz obligacje przychodowe (z prawem do zaspokajania się z pierwszeństwem z przychodów przedsiębiorstwa emitenta). Z uwagi na fakt ustanowienia zabezpieczenia wierzytelności wynikających z obligacji wyróżnia się tez obligacje zabezpieczone.

Obligacje – procedura emisji

Przykładowy schemat emisji obligacji korporacyjnych (które, nie będą dopuszczone do publicznego obrotu), przy założeniu najbardziej popularnych rozwiązań praktycznych i opcji terminowego wykupu, można ograniczyć do poniższych etapów:

• Uchwała o emisji uprawnionego organu (zarządu lub walnego zgromadzenia)
• Określenie szczegółowej treści warunków emisji i propozycji nabycia obligacji
• Składanie propozycji nabycia obligacji inwestorom
• Subskrypcja – zapisy inwestorów w
• Uchwała o przydziale obligacji
• Zapis obligacji w ewidencji lub wydanie dokumentu obligacji
• Ustanowienie zabezpieczenia (jeżeli jest przewidziane i określono, że może być ustanowione po ustaleniu praw z obligacji)
• Wypłata przewidzianego oprocentowania w ustalonych terminach
• Wykup obligacji w dniu wykupu realizowana poprzez wypłatę nominału
• Uchwała o umorzeniu obligacji
• Uzyskanie zaświadczenia o realizacji wykupu z podmiotu prowadzącego ewidencję lub sporządzenie protokołu umorzenia obligacji przygotowany przez notariusza

Podstawowy dokument – Warunki Emisji

Świadczenia wynikające z obligacji, sposób ich realizacji oraz związane z nimi prawa i obowiązki emitenta i obligatariuszy określają warunki emisji. Jest to najważniejszy dokument, który sporządzany jest przy emisji obligacji. Może być ona traktowany jako swoista umowa miedzy spółką emitującą obligacje a inwestorem, który decyduje się zainwestować swoje środki w obligacje. Jednakże w przypadku takich warunków emisji, z uwagi na ochronę praw obligatariuszy, będących często osobami fizycznymi, muszą one zawierać szereg informacji. Do podstawowych należy:

1. określenie rodzaju emitowanych obligacji;
2. oznaczenie emitenta, w tym jego nazwę (firmę) i siedzibę, a w przypadku emitenta podlegającego obowiązkowi wpisu do rejestru dodatkowo numer wpisu do rejestru (np. KRS);
3. wskazanie adresu strony internetowej emitenta;
4. wskazanie decyzji emitenta o emisji, a w przypadku emitenta mającego siedzibę poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej dodatkowo oświadczenie o posiadaniu uprawnień do emitowania obligacji zgodnie z właściwym dla niego prawem;
5. wartość nominalną i maksymalną liczbę obligacji proponowanych do nabycia;
6. opis świadczeń emitenta wynikających z obligacji, wysokość tych świadczeń lub sposób, w jaki będzie ustalana, oraz termin, miejsce i sposób ich spełniania, a w przypadku obligacji niemających postaci dokumentu dodatkowo określenie dni, według których ustala się uprawnionych do świadczeń;
7. informację o ustanowionych lub planowanych do ustanowienia zabezpieczeniach wierzytelności wynikających z obligacji albo braku zabezpieczenia;
8. miejsce i datę sporządzenia warunków emisji;
9. podpisy osób upoważnionych do zaciągania zobowiązań w imieniu emitenta.

Są to absolutnie minimalne postanowienia i informacje, jakie muszą zawierać warunki emisji. Dodatkowo, w określonych przypadkach wymagane są kolejne obowiązkowe informacje.

W przypadku gdy:

1. przewidywane jest oprocentowanie należy określić wysokość tego oprocentowania lub sposób, w jaki będzie ustalana, datę, od której będzie naliczane, oraz termin, miejsce i sposób jego wypłaty,
2. przewidywane jest świadczenie niepieniężne – zasady przeliczania wartości świadczenia niepieniężnego na świadczenie pieniężne;
3. przewidywana jest możliwość zaliczenia wierzytelności z tytułu wykupu na poczet ceny nabycia obligacji nowej emisji – wskazanie tej możliwości;
4. określony został cel emisji – wskazanie tego celu;
5. ustanowione zostało zabezpieczenie wierzytelności wynikających z obligacji lub emitent zobowiązał się do ustanowienia takiego zabezpieczenia lub dodatkowego zabezpieczenia w przyszłości – wysokość, formę i warunki tego zabezpieczenia, w tym informację o sposobie zaspokojenia z przedmiotu zabezpieczenia, datę ustanowienia zabezpieczenia lub planowany termin jego ustanowienia oraz wycenę, o której mowa w art. 30 ustawy o  obligacjach, lub skrót tej wyceny i uzasadnienie wyboru podmiotu dokonującego wyceny;
6. zawarta została umowa z administratorem zastawu lub administratorem hipoteki – wskazanie podmiotu pełniącego te obowiązki;
7. obligacje nie mają postaci dokumentu – wskazanie podmiotu upoważnionego do prowadzenia ewidencji lub depozytu papierów wartościowych, z którym emitent zawarł umowę, której przedmiotem jest rejestracja obligacji.

Dość nową instytucją jest zgromadzenie obligatariuszy. Jest to rozwiązanie nieobowiązkowe, które jeszcze nie zyskało na popularności w praktyce rynkowej, stąd jej nieliczne występowanie w postanowieniach warunków emisji.

Elementy propozycji nabycia obligacji

Jest to dokument na podstawie którego oferuje się inwestorom nabycie konkretnej ilości obligacji i pełni on nie mniejszą rolę niż warunki emisji. Musi on spełniać pewne wymogi, m.in. wskazywać aktualną na ostatni kwartał poprzedzający emisję obligacji, wartość zaciągniętych zobowiązań, z wyszczególnieniem zobowiązań przeterminowanych, a także przedstawiać perspektywy kształtowania się zobowiązań emitenta do czasu całkowitego wykupu obligacji.

Dla emitentów, którzy działają dłużej niż rok, nałożony został obowiązek udostępnienia wraz z propozycją nabycia ostatniego sprawozdania finansowego (nie starszego niż 15 miesięcy) wraz ze sprawozdaniem z badania. Niekiedy jest to dość kłopotliwy obowiązek dla spółek, które nie maja takiego obowiązku przewidzianego w ustawie o rachunkowości, a w związku z emisją obligacji, muszą poddać sprawozdanie badaniu.

Zabezpieczenie obligacji

Do podstawowych rodzajów zabezpieczeń należy zaliczyć hipotekę, zastaw i inne zabezpieczenie (np. poręczenie lub oświadczenie o poddaniu się rygorowi egzekucji w trybie art. 777 § 1 pkt 5 k.p.c.). Z uwagi na wielość obligatariuszy przewidziano instytucje Administratora, który jest obowiązany działać w imieniu własnym, ale na rachunek obligatariuszy.

W praktyce to Emitent zawiera umowę z Administratorem, w której określone są uprawnienia stron i procedura działania na wypadek woli skorzystania przez obligatariuszy z ustanowionego na ich rzecz zabezpieczenia. Wprowadzając funkcję Administratora wzorowano się na instytucji banku reprezentancie, do którego odsyłają niektóre z przepisów. Funkcja Administratora, poza tym, że stworzona dla innych celów, wydaje się mniej sformalizowana i łatwiejsza do zastosowania dla mniejszych emisji obligacji korporacyjnych. Z kolei emitenci chcący wzbudzić wiarygodność inwestorów i pozyskać znaczne środki z emisji mogą rozważyć dodatkowo wprowadzenie do warunków emisji postanowień o ustanowieniu banku-reprezentanta.

Warto wskazać, że w sytuacji ustanowienia zastawu lub hipoteki emitent musi poddać przedmiot zabezpieczenia wycenie i dołączyć do warunków emisji, aby obligatariusze mieli realną możliwość oceny ustanawianego na ich rzecz zabezpieczenia.

— **** —

Wypełnienie wszystkich wymogów ustawy o obligacjach może wydawać się dla niektórych podmiotów rozpoczynających działalność na rynku zadaniem stosunkowo trudnym, zwłaszcza, że emisja obligacji wbrew przepisom ustawy obarczona jest sankcją karną. Z tego względu sugerowane jest skorzystanie z pomocy profesjonalnych podmiotów, w tym kancelarii prawnych, które specjalizują się w doradztwie w tym zakresie i pomogą przeprowadzić emisję w sposób zgodny z wymaganiami ustawodawcy lub podjąć się funkcji administratora zabezpieczeń.

Serdecznie zapraszamy do kontaktu na adres mailowy: adam.osinski@oglegal.pl lub przemyslaw.perka@oglegal.pl 

Zespół Kancelarii Prawnej Osiński i Georgiades