Kradzież danych osobowych. Jak chronić się przed wyłudzeniami?
Do kradzieży danych osobowych dochodzi nie tylko na skutek utraty dowodu osobistego, ale również ujawniania danych wrażliwych na różnych stronach internetowych, a nawet w rozmowie telefonicznej z osobą podającą się za ankietera. Wyłudzenia lub kradzież danych osobowych oraz oszustwa internetowe to problemy, z którymi spotykamy się coraz częściej. Niniejszy artykuł wskaże Państwu, jakie działania należy podjąć, a także jakie są rozwiązania dostępne na rynku, powstałe po to, aby chronić się przed działaniami oszustów.
Przestępstwa polegające na kradzieży i wykorzystaniu danych osobowych polegają najczęściej na działaniu, w celu uzyskania korzyści majątkowej, poprzez zaciągnięcie pożyczek, tzw. „chwilówek”, od trudniących się tym instytucji finansowych. Niektóre z tych firm oferują możliwość wzięcia pożyczki przez Internet, posługując się zaledwie numerem dowodu osobistego lub numerem PESEL.
Do pożyczki wystarczyły podstawowe dane i PESEL
Z doświadczenia prowadzonych spraw można zaobserwować następujący schemat działania. Oszuści nie tylko zaciągali tzw. „chwilówki” na dane osobowe pokrzywdzonych, ale również zakładali przez Internet rachunek w banku, na który wpływały kwoty z pożyczek. Informacja o zaciągniętych „chwilówkach”, niestety, dochodziła do pokrzywdzonych dopiero na skutek otrzymanych z sądu pozwów o zapłatę. Dopiero po korespondencji sądowej i kontakcie z naszą kancelarią, pokrzywdzeni po sprawdzeniu swoich danych w bazach danych Biura Informacji Kredytowej S.A., tzw. „BIK”, odkrywali, że figurują jako pożyczkobiorca pożyczek, których w rzeczywistości samodzielnie nie zaciągnęli. Należności pieniężne, wynikające z zawartych w sposób przestępczy umów pożyczek, nigdy nie zostały przekazane na rachunek bankowy, którego właścicielem były osoby pokrzywdzone. Finalnie, rzekomo zaciągnięte zobowiązania opiewały na kwotę kilkudziesięciu tysięcy złotych (po kilka lub kilkanaście tysięcy pożyczki od każdej z firm pożyczkowej).
W takiej sytuacji konieczne jest złożenie zawiadomienia o uzasadnionym podejrzeniu popełnienia przestępstwa, aby organy ścigania mogły podjąć właściwe działania w celu wykrycia sprawcy przestępstwa. Takie zawiadomienie można złożyć ustnie do protokołu w każdym komisariacie policji lub na piśmie – wysyłając je do właściwej miejscowo prokuratury. Organy ścigania mają obowiązek podjęcia czynności takich, jak zwrócenie się do instytucji finansowych, które udzieliły pożyczek, sprawdzenia z jakiego adresu IP i przy wykorzystaniu jakiego adresu e-mail oraz numeru telefonu skorzystał wówczas sprawca. Dodatkowo, prokuratura powinna ustalić sposób, w jaki dokonano weryfikacji danych osoby ubiegającej się o pożyczkę oraz gdzie, w jaki sposób i komu wypłacono pieniądze z tytułu pożyczek, a jeśli nastąpiło to w formie przelewu, to na jaki numer rachunku bankowego.
Co ciekawe, do zawarcia umów pożyczek zostały użyte takie dane jak imię i nazwisko, PESEL oraz sfałszowany adres zamieszkania, natomiast w rubryce „seria i numer dowodu osobistego” widniał jedynie komunikat: „brak informacji”. Znamienne, że adresy które zostały podane do umowy pożyczki nigdy nie był zamieszkiwane przez pokrzywdzonych, a do wyłudzenia wszystkich ww. pożyczek doszło tego samego dnia w przypadku każdego z pokrzywdzonych, co wskazywało na to, że sprawcą przestępstwa jest ta sama osoba lub grupa osób. Tak więc, de facto w tym przypadku wystarczyła znajomość imienia, nazwiska i numeru PESEL ofiary, czyli danych osobowych które podajemy często bez zawahania w różnych sytuacjach.
Należy wskazać, że pokrzywdzeni, zanim stali się ofiarami przestępstwa kradzieży tożsamości i wyłudzenia danych w celach osiągnięcia korzyści majątkowej, w swojej historii kredytowej w bankach nigdy nie mieli żadnych zaległości i zawsze prawidłowo spłacali kredyty bankowe, a ich ocena punktowa w BIK określona była jako „doskonała”.
Jakie działania prewencyjne zastosować?
Działania prewencyjne, jakie możemy podjąć, to przede wszystkim skorzystanie z takich usług jak: „Chroń PESEL” lub „Bezpieczny PESEL”. Wskazane usługi umożliwiają przede wszystkim zastrzeżenie swojego numeru PESEL w partnerskich instytucjach pożyczkowych. Skorzystanie z usługi powoduje, że żadna z uczestniczących w systemie firm nie udzieli pożyczki na wniosek osoby posługującej się zastrzeżonym numerem PESEL. Dodatkowo, w przypadku utraty dokumentu tożsamości, na którym widnieją nasze dane osobowe – oprócz zgłoszenia tego faktu na policję, należy zgłosić zastrzeżenie w swoim banku lub jednym z banków zastrzegających dokumenty od wszystkich osób, wówczas nasze dane zostaną automatycznie przekazane do wszystkich banków, firm i instytucji uczestniczących w systemie Dokumenty Zastrzeżone. Obecnie Rząd pracuje nad projektem ustawy mającej na celu stworzenie bezpłatnej bazy, w której będzie można bezpłatnie zastrzec swój PESEL, a firmy pożyczkowe będą miały obowiązek weryfikacji danych w tej bazie jeszcze przed zawarciem umowy. Jeżeli taki akt prawny wejdzie w życie, z całą pewnością będzie to słuszny krok w stronę ochrony danych osobowych obywateli, którzy obecnie są dziś mocno naruszeni na procedery oszustwa. Wszystko to powinno być poprzedzone naszymi własnymi działaniami w zakresie minimalizmu udzielania danych osobowych, tak, aby jak najmniej podmiotów dysponowało naszymi danymi i żeby w ten sposób ograniczyć możliwość wycieku danych.
Co zrobić gdy już jesteśmy ofiarą kradzieży danych?
W przypadku stania się ofiarą przestępstwa oszustwa i wyłudzenia danych osobowych, koniecznie należy zgłosić sprawę na policję. Niemniej jednak, takie sprawy z uwagi na to, iż zazwyczaj są to przestępstwa popełniane przy użyciu sieci Internet, przez co znalezienie sprawcy jest skomplikowane – są przez organy ścigania umarzane. Warto wówczas skontaktować się z prawnikiem, który pomoże przejść przez proces śledztwa, czuwając nad podejmowanymi przez organy ścigania czynnościami. Postępowanie karne jest też dodatkowym elementem obrony w postępowaniu cywilnym, w którym musimy udowadniać pożyczkodawcom, że to nie my zawarliśmy z nimi umowę i wzięli pożyczkę. Wykrycie sprawcy, albo przynajmniej stwierdzenie przestępstwa oszustwa w wyniku wyłudzenia danych, pozwoli nam skutecznie uwolnić się od odpowiedzialności za wziętą na nasze dane pożyczkę.
Zespół Kancelarii Adwokackiej Osiński sp.k. posiada doświadczenie w zajmowaniu się sprawami związanymi z wyłudzeniami danych osobowych. Podczas prowadzenia spraw związanych z oszustwami internetowymi udało nam się zauważyć popełnione przez organy ścigania błędy oraz zwrócić uwagę na czynności, które prokuratura powinna podjąć zanim zdecyduje o umorzeniu postępowania. Zapraszamy do kontaktu.
Aleksandra Bożek
aplikantka adwokacka
https://www.kaos.pl/zespol/aleksandra-bozek/